मेयरको निर्देशनमा आफ्नै ‘कमान्डर’लाई नगर प्रहरीको अवरोध

उपमेयर र वडाध्यक्षसहित कर्मचारीले बालेनविरुद्ध छेडे विद्रोह

काठमाडौँ । काठमाडौँ महानगरपालिकाले बिदामा राखेको ३ महिना १३ दिनपछि प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत सरोज गुरागाईँले बिहीबार महानगर कार्यालय पुगेर हाजिर गरेका छन् । तर, उनको हाजिरी निकै सकसपूर्ण बन्यो ।

उपमेयर सुनिता डंगोल, प्रवक्ता तथा वडा–१६ का अध्यक्ष नवीन मानन्धर तथा महानगरका अन्य कर्मचारीको सहयोगमा गुरागाईंले हाजिर गरे । गुरागाईं महानगर पुग्नुअघि उनलाई रोक्न महानगर प्रहरी प्रमुख राजु पाण्डेको कमान्डमा ठुलो संख्यामा नगर प्रहरी परिचालन गरिएको थियो । तर, उपमेयर सुनिता डंगोलसहित जनप्रतिनिधि र कर्मचारीले भिड छिचोल्दै गुरागाईंलाई कार्यकक्षको ढोकासम्म पु¥याए ।

तर, प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतको कार्यकक्षमा ताला लगाइएको थियो भने ढोकामा नगर प्रहरीले पहरा दिइरहेका थिए । यसबीच नगर प्रहरी र कर्मचारीहरूबीच निकै घम्साघम्सी चल्यो । प्रशासकीय प्रमुखको कार्यकक्षको ढोका नै फुटाइएको थियो ।

अन्त्यमा गुरागाईं हाजिर लगाएर महानगरबाट निस्किए । यसबीच उपमेयर डंगोलले आफ्नो अध्यक्षतामा उपलब्ध जनप्रतिनिधि र कर्मचारीसहितको आकस्मिक बैठक पनि राखिन् । नगर प्रहरीले गुरागाईंलाई कार्यकक्षामा पस्न नदिएपछि बसेको उक्त बैठकमा उपस्थित सबैजसो जनप्रतिनिधि र कर्मचारीले गुरागाईंलाई हाजिर गराउने निर्णय गरेका थिए ।

हाजिर गरेपछि गुरागाईं संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयतर्फ लागे । तर, महानगरले प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतका लागि भनेर दिएको गाडीमा नगर प्रहरीले ह्विल लक गरिदिएको थियो । जसकारण उनी वातावरण व्यवस्थापन विभागको फोहोरमैला अनुगमन तथा निरीक्षणमा प्रयोग हुने गाडीमा चढेर मन्त्रालय गए ।

खासमा गुरागाईं अहिलेको महानगरको जटिलता अन्त्य गर्ने मनस्थितिका साथ बिहीबार हाजिर गर्न महानगर पुगेका थिए । गुरागाईंको हाजिरीसँगै सामान्य प्रशासन मन्त्रालयलाई महानगरमा अर्को प्रशासकीय प्रमुख पठाउने बाटो खुल्नेछ । तर, मेयर बालेन्द्र शाह (बालेन) समस्या समाधानभन्दा पनि संघीय सरकारसँगको टसललाई ‘इगो’को रूपमा झन् बल्झाउने र मध्यमार्गी बाटोको सट्टा टसलपूर्ण वातावरण निर्माण गरिरहेका छन् ।

बालेनको हरेक निर्णय र कदममा सहमति जनाउँदै आएका महानगरका कर्मचारीहरू बिहीबार भने बालेनकै विपक्षमा देखिए । त्यसको मुख्य कारण थियो– ३ महिनादेखि बेतलबी कम गर्नुको बाध्यता । त्यति मात्र होइन, बालेनले पनि आफ्ना कर्मचारीको समस्या समाधान गर्ने मध्यमार्गी बाटो पहिल्याउनुको सट्टा सरकारसँग जुहारी मात्र खेलेको बालेनकै पछिल्ला गतिविधिले देखाएको छ ।

गत फागुन २१ गते सामान्य प्रशासन मन्त्रालयले महानगरको नाममा पत्र काट्दै गुरागाईंलाई नै काम गर्न दिन र त्यसका लागि सहजीकरण गर्न भनेको थियो । तर, बालेन गुरागाईंलाई कुनै पनि हालतमा काम गर्न नदिने अडानमा बसे । जसकारण महानगरका करिब ५ हजार कर्मचारीको तलब विगत ३ महिनादेखि रोकिएको छ ।

यस विषयमा बालेन स्वयंले कुनै प्रतिक्रिया नजनाए पनि उनको सचिवालयले भने गुरागाईंलाई हाजिर गर्न दिएर कर्मचारी र जनप्रतिनिधिले भ्रष्टाचारलाई बढावा दिएको जनाउँदै गुरागाईंलाई हाजिर गर्न सहयोग गर्ने सबै कारबाहीको भागिदार हुने चेतावनी दिएको छ ।

१२ तले काठमाडौँ भ्यु टावरलाई १९ तलाको बनाउन स्वीकृति दिँदा प्रक्रिया मिचेको आरोपमा गुरागाईंलाई महानगरपालिकाले गत पुस ७ गतेदेखि बिदामा राखेको थियो भने पुस १४ गते निलम्बन गरेको थियो । यो विषयमा बालेन र सरकारबीच जुहारी चल्दै आएको छ ।

गुरागाईंको पक्षमा उपमेयरको स्ट्यान्ड

महानगरको प्रशासनिक तथा आर्थिक गतिविधिमा असर पर्न थालेपछि उपमेयर डंगोल तत्कालका लागि गुरागाईंलाई हाजिर गर्न दिएर यसको निकास खोज्नुपर्ने पक्षमा थिइन् । यस विषयमा डंगोलले सार्वजनिक कार्यक्रमदेखि कार्यपालिका बैठकमा पनि बोल्दै आएकी थिइन् । बिहीबार भने उनी गुरागाईंको पक्षमा दरिलो रूपले उभिइन् । उनी गुरागाईंको पक्षमा मात्र उभिइनन्, गुरागाईंलाई रोक्ने प्रयास गरेका नगर प्रहरी प्रमुख पाण्डेलाई तत्काल स्पष्टीकरणसमेत सोधिन् ।

बैठकमा पाण्डेलाई उपप्रमुख डंगोलले लिखित आदेशमा ताला लगाइएको हो कि मौखिक आदेशमा ? भनेर प्रश्न गरेकी थिइन् । जबाफमा पाण्डेले मौखिक आदेशमा लगाएको बताए । डंगोलले पाण्डेलाई सचेत गराउँदै मेयरप्रति प्रहरीको जति जबाफदेहिता रहन्छ, त्यति नै उपमेयरप्रति पनि हुनुपर्ने बताइन् । उपमेयर डंगोलले मेयर शाहलाई कोठामा बसेर निर्देशन दिने नभई कार्यालयमा आएर समस्या समाधानका लागि पहल गर्न सुझाइन् ।

चेन अफ कमान्ड भुलेर बालेनको आदेश पालन गर्दै पाण्डे

गुरागाईंको नगरपालिका प्रवेशमा घम्साघम्सी चलिरहँदा नगर प्रहरी प्रमुख पाण्डे कर्मचारीले कार्यालय समयमा राजनीति होइन, काम गर्नुपर्छ भन्दै चेतावनी दिँदै थिए । सञ्चारकर्मीसँग कुराकानीका क्रममा पाण्डेले भनेका थिए, ‘कर्मचारीले कार्यालय समयमा काम गर्ने हो, कुर्सीमाथि चढ्ने, राजनीति गर्ने होइन ।’ तर, पाण्डे स्वयं भने कानुनविपरीत काम गरिरहेका थिए । मेयर बालेनको संघीय सरकारसँग चलिरहेको ‘इगो’मा पाण्डे आफ्नो पदीय दायित्व र ऐनकानुन नै लत्याउँदै बालेनको आदेशपालक बनेर कर्मचारीमाथि दमन गरिरहेका थिए ।

प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत गुरागाईंलाई आफ्नो कार्यकक्षमा छिर्नबाट रोक्ने क्रममा नगर प्रहरीले ऐन मिचेको छ । पाण्डेले मेयर बालेनतर्फ इंगित गर्दै ‘माथिको आदेश’ भन्दै गुरागाईंलाई कार्यकक्षमा जान रोकेका थिए । तर, ‘काठमाडौँ महानगरपालिका महानगर प्रहरी सेवालाई व्यवस्थापन गर्न बनेको महानगर प्रहरी ऐन, २०८०’ ले महानगर प्रहरीको सम्पूर्ण कमान्ड प्रमुख प्रशासकीयको हातमा दिएको छ ।

ऐनको दफा ५ मा महानगर प्रहरीको रेखदेख तथा नियन्त्रणको व्यवस्थाअन्तर्गत भनिएको छ, ‘महानगर प्रहरीको परिचालन, रेखदेख, नियन्त्रण र निर्देशन दिने अधिकार प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतलाई हुनेछ र निजको आदेश र निर्देशन पालन गर्नु प्रत्येक महानगर प्रहरीको कर्तव्य हुनेछ ।’

तर, पाण्डेले जोबाट निर्देशन लिनुपर्ने थियो, उसैलाई कार्यालय छिर्न दिएनन् र ऐनमा उल्लेख नै नभएका व्यक्तिको नाममा ‘माथिको आदेश’ भन्दै बलजफ्ती गरे । महानगर प्रहरी ऐनअनुसार कुनै पनि जनप्रतिनिधिले महानगर प्रहरीलाई खटाउन सक्ने अधिकार दिएको छैन । ऐनको दफा ७ को उपदफा १ मा भनिएको छ, ‘कार्यपालिका, वडा समिति, सम्बद्ध विभाग तथा महानगरका पदाधिकारी तथा अधिकारप्राप्त अधिकारीको निर्णय तथा निर्देशन कार्यान्वयन गर्नु महानगर प्रहरीको प्रमुख कर्तव्य हुनेछ ।’ यहाँ जनप्रतिनिधि उल्लेख छैन ।

तर, उपदफा २ मा महाननगर प्रहरीले आफ्नो दायित्व पूरा गर्दै गर्दा महानगरका प्रमुख, उपप्रमुख, प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत, सम्बन्धित वडाध्यक्ष र विभागीय प्रमुखसँग समेत आवश्यकताअनुसार समन्वय गर्न भनिएको छ ।

यस विषयमा बुझ्न खोज्दा प्रहरी प्रमुख पाण्डेसँग सम्पर्क हुन सकेन । महानगर प्रहरी बलमा पाण्डेपछिको दर्जामा रहेका नगर प्रहरी उपरीक्षक तथा विपद् व्यवस्थापन महाशाखा प्रमुख विष्णुप्रसाद जोशीले बिहीबारको घटनामा आफूले बोल्न नमिल्ने बताए । तर, उनले प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतलाई रोक्ने कुरा भने ऐनविपरीत भएको स्वीकारे ।

‘मलाई त्यस विषयमा जानकारी भएन, हामीले त प्रहरी प्रमुखले भनेको मान्ने हो । तर, ऐनले हामीलाई परिचालन गर्ने अधिकार प्रमुख प्रशासकीय अधिकृतलाई दिएको छ,’ जोशीले भने, ‘बिहीबार भएको गतिविधि ऐनविपरीत थियो । अब उहाँ (राजु पाण्डे)ले कसको आदेशमा त्यस्तो गर्नुभयो, मेरो जानकारीमा छैन ।’

बिहीबारको घटनामा स्थानीय तह कर्मचारी युनियन र कर्मचारी संघले विज्ञप्ति जारी गर्दै मेयर बालेन शाह र प्रहरी प्रमुख पाण्डेको कदमको विरोध गरेका छन् । २ संगठनले आफ्नो संयुक्त विज्ञप्तिमा बिहीबार मुलुकी अपराध संहिताको दफा ६६ र ८६ को विरुद्ध गएकोमा सचेत गराउँदै गुरागाईंलाई हाजिर गराउन सहयोग गर्ने जनप्रतिनिधि र कर्मचारीलाई धन्यवाद दिएका छन् ।

गुरागाईंको तत्काल सरुवा हुँदैन : मन्त्रालय

महानगरमा हाजिरी गरेर गुरागाईं सीधै संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालय पुगेका थिए । त्यहाँ पुगेर उनले के विषयमा छलफल गरे भन्नेबारे नखुलाइए पनि महानगरमा हाजिर गरेसँगै आफ्नो सरुवाको बाटो खुलेकाले सरुवा गरिदिन आग्रह गरेको सामान्य प्रशासन मन्त्रालयका एक कर्मचारीले बताए । तर, मन्त्रालयका प्रवक्ता प्रवक्ता कालीप्रसाद पराजुली भने गुरागाईंले अब नियमित रूपमा महानगरमा काम गर्ने बताए ।

सुरुमा गुरागाईं मन्त्रालय आएको विषय आफ्नो जानकारीमा नभएको बताएका उनले पछि शुक्रबारदेखि नियमित रूपमा काममा जाने बताए । प्रवक्ता पराजुलीले सौर्य दैनिकसँगको कुराकानीमा भने, ‘अब उहाँ नियमित रूपमा महानगरमा जानुहुन्छ । उहाँको सरुवाको विषयमा मन्त्रालयमा हुनै कुरा भएको छैन । शुक्रबारदेखि कर्मचारीको तलब भत्ता निकासा हुन सुरु हुन्छ ।’

तलब खुवाएर सरुवा हुने मनस्थितिमा गुरागाईं

प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत गुरागाईं भने तत्काल सरुवा गरिहाल्ने पक्षमा छैनन् । पहिले कर्मचारीको तलब–भत्ता निकासा गर्ने र त्यसपछि भने महानगरबाट सरुवाका लागि प्रक्रिया थाल्ने उनले बताए । सौर्य दैनिकसँगको कुराकानीमा उनले अहिलेको अवस्थामा महानगरमा काम गर्न नसकिने बताए ।

‘अहिले नै सरुवा भएर अन्यत्र जाने विषयमा सोचेको छैन । पहिले कर्मचारीको रोकिएको तलब निकासा गर्छु । त्यसपछि सरुवा प्रक्रियामा जाने सोच बनाएको छु,’ गुरागाईंले भने, ‘महानगरको यस्तो वातावरणमा काम गर्न त सकिँदैन । सरुवा त हुनैप¥यो नि !’ आज (शुक्रबार) पनि महानगर जाने उनले बताए । तर, शुक्रबार पनि बिहीबारको जस्तै अवस्था दोहोरिए के गर्नुहुन्छ ? भन्ने प्रश्नमा गुरागाईं परिस्थितिअनुसार आवश्यक निर्णय गर्ने बताउँछन् ।